Izgubljeni grad Kosova izranja na svetlost dana
Vekovima zakopani ilirsko-rimski grad Ulpiana zahvaljujući arheolozima polako otkriva svoje tajne. Piše: Besiana Xharra* Dva i po metra pod zemljom na površini 120 fudbalskih terena proteže se drevni grad Ulpiana, čiji obrisi polako dolaze na svetlost dana zahvaljujući timu kosovskih i međunarodnih arheologa. Iako se ova lokacija već dugo smatra vodećim arheološkim nalazištem u zemlji, tek su sada u toku ozbiljnija istraživanja. Za sada, tek je mali deo područja otkopan. Većina nalazišta i dalje je pokrivena travom ili poljima pšenice, kukuruza.
Vekovima zakopani ilirsko-rimski grad Ulpiana zahvaljujući arheolozima polako otkriva svoje tajne.
Piše: Besiana Xharra*
Dva i po metra pod zemljom na površini 120 fudbalskih terena proteže se drevni grad Ulpiana, čiji obrisi polako dolaze na svetlost dana zahvaljujući timu kosovskih i međunarodnih arheologa.
Iako se ova lokacija već dugo smatra vodećim arheološkim nalazištem u zemlji, tek su sada u toku ozbiljnija istraživanja.
Za sada, tek je mali deo područja otkopan. Većina nalazišta i dalje je pokrivena travom ili poljima pšenice, kukuruza.
Ministarstvo kulture počelo je 2010 sa finansiranjem glavnih iskopavanja na lokaciji koja se nalazi oko devet kilometara južno od Prištine, u bližini mesta Gračanica.
Za vreme kosovskog konflikta od 1950 do 1999 na lokaciji nalazišta nije bilo skoro nikakvih radova.
Posle kraja konflikta, arheolozi su počeli sa iskopavanjima. Uskoro su postal vidljivi delovi zidina, odbrambenih kula, staklenih i keramičkih pedmeta, kao i zlata, ljudskih ostataka i ilirskih grobova.
Većina nađenog je iz 1. veka. Veruje se da tada staroilirska naseobina Ulpiana biva oživljena dolaskom Rimljana.
Od kada je 2010 ministarstvo kulture počelo saradnju sa Nemačkim arheološkim institutom, Nacionalnim arheološkim institutom Kosova i tamošnjim Nacionalnim muzejem, iskopavanja teku ubrzanim tempom.
Vlada Kosova projektu je namenila 300.000 evra. Projekat predviđa i gradnju centra za posetioce.
Ali od ocenjenih 120 hektara kolika je predviđena površina nalazišta, u vladinom posedu je manje od jednog hektara. Većina ostatka zemljišta pripada srpskim zemljoradnicima.
Po rečima Kemanja Lucija, arheologa u Muzeju Kosova, Ulpiana je bila proglašena zaštićenim područjem već 1954 godine zbog svoje istorijske važnosti i to u prkos činjenici da je većina ovog područja u privatnom vlasništvu.
Luci je za Balkan Insight objasnio da to znači da nijedna kuća ili industrijsko postrojenje ne smeju da budu sagrađeni na toj zemlji.
“Ispitivanja su ovde počela još 1954, ali tek je 2010 donela početak temeljitog iskopavanja”, dodaje Luci.
U leto 2010 tim arheologa iz Nacionalnog muzeja Kosova, arheološkog Instituta za zaštitu spomenika iz Prištine i njihovih kolega iz Nemačke skenirao je 45 hektara nalazišta.
“Ovo je podrazumevalo skeniranje celog područja dva do dva i po metra duboko”, kaže Luci. “Po našim izračunima, stari grad pokrivao je oko 120 hektara, od čega smo mi uspeli da skeniramo 45 hektara. Očekujemo da ćemo tokom 2011 i 2012 pretražiti ostatak.”
Direktor Arheološkog instituta Kosova Enver Rexha rekao je da će 2012, kada bude završena studija kao i rad na nekoliko delova iskopine, biti otvoren muzej za posetioce.
“Napravićemo staze za posetioce, popraviti infrastrukturu, asfaltirati puteve i spremiti se za posetioce”, rekao je Rexha.
Međutim Rexha dodaje da vlada mora biti spremna na kupovinu još privatnog zemljišta. “Kada se to desi, cela Ulpiana može da ugleda svetlost dana”.
Nekoliko Srba, vlasnika pomenute zemje, reklo je za Balkan Insight da su spremni da vladi prodaju zemlju u koliko bude ponuđena odgovarajuća cena.
“Sve zavisi od toga koliko će da ponude, jer ćemo mi onda da kupimo zemlju negde drugde”, kaže Vladimir Milić iz Lapljeg sela koje se nalazi na lokaciji Ulpiane. Milić je vlasnik 50 ari tamošnjeg zemljišta.
Vlasnik još jednog dela zemljišta, Ibiša Petrović, kaže da bi prodao zemlju po tržišnoj ceni.
“Razradićemo plan kako da uredimo pitanje vlasništva zemlje na kojoj leži Ulpiana”, kaže za Balkan Insight zamenik kosovskog ministra kulture Lirije Kajtazi.
Od ilirskog do rimskog grada:
Arheolozi su našli dokaze koji ukazuju na to da je ova lokacija bila naseljena još u sedmom veku pre nove ere.
Ulpiana je, kao velika ilirska naseobna, veoma važna za Albance, jer mnogi istoričari veruju da su Albanci potomci ovog drevnog plemena.
“Ulpiana je bila jedna od najvećih naseljenih sredina Ilirije, zbog toga je ovo istraživanje veoma važno”, rekao je Enver Rexha.
Milot Berisha iz Arheološkog instituta kaže da je Ulpiana jedan od najvažnijih arheoloških lokaliteta na Kosovu i šire u regionu.
Ali Ulpiana se sve do dolaska Rimljana nije iz mesta razvila u pravi grad. U četvrtom veku je imperija klasifikuje kao municipium, što je na lestvici rimskih gradova bio drugi najznačajniji rang.
Jedno od ključnih otkrića bili su ilirski grobovi iz prvog veka. Kosturi su poslati u Nemačku na analizu.
Ulpiana je za vreme rušenja rimske imperije doživela zaton usled napada varvara. Oko 500-te godine Goti su uništili veći deo grada. Nekoliko godina kasnije, 518. Ulpiana je pretrpela velika oštećenja zbog zemljotresa.
Grad je bio obnovljen u šestom veku za vreme vladavine cara Justinijana. Ali već je sedmi vek stavio tačku na razdoblje grada Ulpiana kojeg su uništili novi osvajači ovih prostora – Sloveni.
*Tekst je deo produkcije projekta “Balkanska inicijativa za saradnju, razmenu i razvoj kulture (BICCED)” koji je posvećen analitičkom izveštavanju o kulturnim politikama na Zapadnom Balkanu, a realizuje ga Balkanska istraživačka regionalna mreža (BIRN). SEEcult.org je jedan od partnera projekta, koji finansira Švajcarski program za kulturu na Zapadnom Balkanu (SCP).
