Preminuo Đerđ Konrad

Mađarski pisac i esejista Đerđ Konrad, jedan od vodećih disidenata za vreme komunističke vladavine i borac za ljudska prava i slobode uopšte, preminuo je 13. septembra u Budimpešti u 87. godini.

Konrad je preminuo u svom domu posle duge bolesti, preneli su mađarski mediji navode njegove porodice.

Rođen 1933. godine u jevrejskoj porodici u Debrecinu, Konrad je bio jedan od najvećih savremenih mađarskih i evropskih pisaca, čiji su romani i eseji prevođeni širom sveta.

Studirao je književnost, sociologiju i psihologiju, a od 1959. do 1965. bio je socijalni radnik. Odrastao je u mestu blizu rumunske granice, a u junu 1944. godine za dlaku je izbegao Holokaust uskočivši u voz za Budimpeštu dan pre deportacije Jevreja iz tog kraja u Aušvic. “Odrastao sam u 11. godini”, napisao je u autobiografskom romanu Odlazak od kuće i povratak kući (2001).

Za vreme komunističkog sistema u Mađarskoj nije mogao da objavljuje knjige od 1974. do 1988. godine. U tom periodu boravio je uglavnom u inostranstvu kao stipendista raznih fondacija - najpre u Zapadnom Berlinu, a zatim u SAD. U prvim godinama tranzicije bio je jedan od vođa demokratske opozicije i jedan od osnivača liberalnog Saveza slobodnih demokrata.

Poslednjih godina bio je i oštar kritičar politike mađarskog premijera Viktora Orbana, a bio je aktivan i na međunarodnoj sceni. Orban je “najotrovniji političar u Mađarskoj od pada komunizma”, izjavio je Konrad povodom režimske kampanje protiv američkog milijardera mađarskog porekla Džordža Sorosa.

Između ostalog, Konrad je bio i među tridesetak intelektualaca, pisaca i istoričara koji su početkom ove godine uputili javni apel povodom situacije u Evropi, posebno zbog jačanja nacionalizma i populizma, ocenjujući da se stari kontinent danas suočava sa izazovima kakvi nisu viđeni od 30-ih godina 20. veka..

Od 1990. do 1993. godine Konrad je bio predsednik Međunarodnog PEN centra, a 2011. godine bio je i jedna od zvezda 77. Kongresa Međunarodnog PEN-a u Beogradu, u organizaciji Srpskog PEN centra. Od 1997. do 2003. bio je predsednik nemačke Akademije umetnosti Berlin-Brandenburg.

Foto: hu.wikipedia (Derzsi Elekes Andor)

Autor je romana Posetilac (1969), Osnivač grada (1971), Gubitnik (1989), Vrtna zabava (1989), Melinda i Dragoman (1989), Kameni sat (1994), Ostavština (1998), Odlazak od kuće i povratak kući (2001), Pomračenje sunca, na brdu (2003), Tuga petlova (2005), Klatno (2008), te zbirki eseja Iskušenja autonomije (1980), Antipolitika (1989), Izveštaj o stanju duha (1989), Na pupku Evrope (1990), Melanholija preporoda: Eseji o postkomunističkoj Srednjoj Evropi (1991), Dnevnici 1991-1993 (1993), Čekanje (1995), Tekući popis (1997), Nevidljivi glas: Razmišljanje na jevrejske teme (1997), Jugoslovenski rat (1999), Šta zna zelena žaba? (2000), Pisac i grad (2004), Širenje središnjeg: Razmišljanja o Evropi (2004), Čudesni likovi (2006).

U izdanju Arhipelaga, na srpskom su objavljeni njegovi romani Odlazak od kuće i povratak kući (2008) i Pomračenje sunca, na brdu (2009), kao i izbor eseja Izveštaj o stanju duha (2012). Stubovi kulture objavili su njegove knjige Vrtna zabava i Melinda i Dragoman, Kulturni centar Novog Sada Klatno, Stylos Art Nevidljivi glas, Filip Višnjić roman Osnivač grada...

Konrad je dobitnik niza nagrada, među kojima su Herderova (1983), Evropska nagrada za esej (1985), Mekenas (1989), Manes Šperber (1990), Mirovna nagrada nemačkih izdavača i knjižara (1991), Geteove spomen-medalje (2000), Karlove nagrade (2001), nagrade Franc Verfel za ljudska prava (2007), Nagrade Jevrejskog saveta za knjigu (2008)... Dobitnik je, između ostalog, i nagrade “Stefan Mitrov Ljubiša” festivala Grad teatar u Budvi (1998), te nagrade “Milovan Vidaković” (2009) novosadskog Prozefesta.

(SEEcult.org)