Re: Ex-post (YU)
Izložba “Re:Ex-post - kritičko znanje i post-jugoslovensko stanje” (Critical Knowledge and the Post-Yugoslavian Condition), koja obuhvata radove ruske grupe Chto Delat? sa Vladanom Jeremićem i Renom Rädle, austrijske umetnice Nine Hoechtl i Marije Majce Pungerčar iz Slovenije, biće otvorena 19. januara u galeriji Open space Centra za umetnost u Beču, a istražuje umetničke strategije preispitivanja - novog čitanja i pisanja nedavne istorije iz ugla sadašnjeg stanja na prostoru bivše Jugoslavije.
Na izložbi će biti predstavljen video “Partisan Songspiel. Belgrade Story” (Partizanski pesmokaz. Beogradska priča) grupe Chto Delat?, Jeremića i Rene Rädle, koji je premijerno predstavljen na 11. Istanbulskom bijenalu, a potom i u Novom Sadu i Beogradu, zatim petokanalna instalacija Nine Hochtl “Tales of Protest. A Necessity” (Priče o protestu. Neophodnost), zasnovana na istraživanju i intervjuima s radnicima privatizovane zrenjaninske fabrike “Jugoremedija”, kao i foto-video instalacija “Brotherhood and Unity” (Bratstvo i jedinstvo” Marije Mojce Pungerčar, autorke istoimenog filma o dva autoputa i ljudima koji su ih gradili u rasponu od 40-ak godina.
Prema navodima kustoskinje projekta Luise Ziaja, jugoslovensko iskustvo socijalizma i njegovog kolapsa, uprkos kompleksnoj i specifičnoj prirodi, inkonporirano je u dominantni obrazac istorijske interpretacije istine o “Istočnoj Evropi” generalno - neizbežnog puta od komunizma (čiji je pad navodno bio predodređen) preko katarzičnog procesa “tranzicije” ka finalnoj normalizaciji stanja. To je lajtmotiv koji bi mogao da bude nazvan “spasavanje istorije”, opravdan univerzalnom normom opšte istorijske evolucije.
Boris Buden u tekstu “Postjugoslovensko stanje kritike institucija: Uvod o kritici kao kontrakulturnom prevođenju” (The post-Yugoslavian Condition of Institutional Critique: An Introduction. On Critique as Countercultural Translation” pokazuje - što se tiče (bivše) Jugoslavije - kako je instrumentalizacija 1989. godine “faktički delovala u svojoj hegemonističkoj verziji kao istorijski master narativ”, odnosno kao dobro poznata priča o ultimativnoj pobedi kapitalizma i liberalne demokratije.
Ta opšta tvrdnja, međutim, konstantno krahira kada se suprotstavi političkoj realnosti u društvima na prostoru bivše Jugoslavije. Svojim nezavisnim kursom socijalizma i krvavim raspadom multietničke zajednice, Jugoslavija se bitno razlikuje od drugih post-komunističkih zemalja. Na takve kontradiktornosti posebno se odnose kritičke umetničke prakse, koje preispituju istorijske politike i politike amnezije kao “sporedne” efekte “tranzicionog” perioda i njegove dinamike normalizacije.
Izložba stoga predstavlja tri umetnička projekta koja povezuju sadašnje političke i ekonomske uslove sa potencijalima prošlosti, u cilju pronalaženja načina za njihovu aktuelizaciju.
Video rad “Partisan Songspiel. Belgrade Story", koprodukcija kolektiva Chto Delat iz Petrograda i Biroa Beograd, predstavljen je i na nedavnoj izložbi, strukturisan je kao antička tragedija, a snimljen je 2009. u Beogradu sa uporištem u konretnom istorijskom događaju, ali i političkom narativu primenjivom u širem kontekstu neo-liberalne periferije i specifično u post-konfliktnom prostoru bivše Jugoslavije.
Rad polazi od analize konkretne situacije - političke opresije graskih vlasti nad Romima, smeštenim u okolini luksuznog naselja Belvil uoči Univerzijade 2009. godine, a predstavlja i priču radnika koji je samom sebi odsekao prst, položaj lezbejke kojoj su navijači razbili glavu i invalida koga je društvo odbacilo. U isto vreme, film adresira više univerzalnih političkih poruka koje se odnose na pozicije tlačitelja i potlačenih - političarke, mafijaša, tajkuna i klero-fašiste protiv skupine u nepovoljnom položaju - Romkinje, radnika, lezbejke i invalida.
Takođe se uspostavlja “horizont istorijske svesti”, predstavljen kroz hor “mrtvih partizana” kao "pevajući spomenik" koji komentariše politički dijalog tlačitelja i potlačenih.
Na otvaranju izložbe, 19. januara, biće održana i prezentacija publikacije grupe Chto Delat? “Tranziciona pravda” (Transitional Justice), uz razgovor sa Vladanom Jeremićem, koji je jedan od urednika tog izdanja o srpskom društvu u tranziciji, sa ilustracijama kolektiva Zampa di Leone i tekstovima autora među kojima su Dušan Grlja, Boban Stojanović, Biljana Stanković Lori, Rena Rädle, Nebojša Milikić, Dmitry Vilensky i Olga Egorova Tsaplya.
Petokanalna instalacija Nine Hoechtl “Priče o protestu. Neophodnost”, predstavljena prošle jeseni u CZKD-u u Beogradu, istražuje dvogodišnju borbu i proteste radnika i radnica “Jugoremedije” iz Zrenjanina zbog privatizacije te fabrike koja je 2006. postala prva u “tranzicijskim” zemljama istočne Evrope koja je prošla kroz proces neoliberalne privatizacije da bi potom bila ponovo pokrenuta i kontrolisana od radnika/ca.
U tom radu Nine Hoechtl fiktivni likovi iznose svoje priče, preklopljene sa intervjuima rađenim sa radnicima i scenama iz filma “Štrajk” (1925) Sergeja Enzejštajna, koji prikazuje kompleksan re-enekment fabričkog protesta iz 1912. godine u predrevolucionarnoj Rusiji.
Proletkult teatar je glumio radnike, a prema rečima Nine Hoechtl, njen interes za taj film leži u scenama koje prikazuju kolektivizam i suprotstavljaju ga individualizmu svake pojedinačne price, slično onome kako pojedinačni glasovi karaktera stvaraju žamor koji se može pratiti jedino ako se fokusiramo na pojedinačne priče.
Nina Hoechtl je provela kraj 2008. na rezidencijalnom boravku u Beogradu (Kontekst galerija u saradnji sa Rotor asocijacijom iz Graca), istražujući slučaj “Jugoremedije”, čiji su radnici izvesno vreme i živeli u toj fabrici, okupirali Gradsku kuću na četiri meseca, tri dana i tri noći protestovali ispred Agencije za privatizaciju u Beogradu, dobijali batine, bili povređivani i hapšeni, a sve to vreme nisu dobijali nikakav novac i mnoge od njih porodice su napustile.
Nina Hoechtl se prošlog leta vratila u Srbiju kako bi nastavila istraživanje, a saznala je da je samo u avgustu bilo 40 manjih ili većih protesta dnevno.
Prema njenim rečima, dok je razgovarala sa radnicima/ama i prisustvovala protestu ispred Agencije za privatizaciju i Vlade Srbije u Beogradu, počela je da preispituje i sopstvenu poziciju kao umetnice i umetnice koja oblikuje radničku borbu u okviru svog rada.
Slovenačka umetnica Marija Mojca Pungerčar učestvuje na izložbi u Beču foto-video instalacijom “Bratstvo i jedinstvo”, naslovljenim čuvenim sloganom bivše Jugoslavije, koji je Josip Broz Tito osmislio kao moto jugoslovenske narodnooslobodilačke borbe, ali i kao sredstvo protiv bujanja nacionalizama i separatističkih tendencija.
“Bratstvo i jedinstvo” bilo je i ime auto-puta koji je povezivao bivšu Jugoslaviju od Vardara Ljubljanu, Zagreb, Beograd i Skoplje, a izgradili su ga 50-ih sezonski radnici iz bivših jugoslovenskih republika.
Rad “Bratstvo i jedinstvo” Marije Mojce Pungerčar priča je zapravo o dva autoputa i ljudima koji su ih gradili u rasponu od 40-ak godina - dok su za vreme bivše Jugoslavije to su bili volonteri različitih nacionalnosti i porekla, željni da upoznaju druge, a u današnje vreme reč je ponovo o ljudima sa istog prostora, ali su sada to uglavnom radnici na privremenom radu u Sloveniji, motivisani pre svega željom da zarade za goli život.
Umetnica je tim projektom povezala dva dogadjaja koja se odnose na isti prostor u različitom vremenu, a povod je bila izgradnja deonice autoputa kod Novog Mesta (Hrastje - Lestnica) 2006. godine, gde se 1958. radilo na izgradnji dolenjskog dela jugoslovenske magistrale “Bratstvo i jedinstvo”.
U produkciji KUD 3via, projekat “Bratstvo i jedinstvo” sastoji se od serije fotografija i dokumentarnog filma, a predstavljen je na nekoliko izložbi u Sloveniji i drugim evropskim zemljama.
Marija Mojca Pungerčar diplomirala je slikarstvo na Akademiji za likovnu umetnost u Ljubljani i magistrirala u oblasti novih medija na Institutu za umetnost u San Francisku, a deluje u oblasti savremene umetnosti (instalacija, video, performans). Takodje, saradnica je Centra za savremenu umetnost Ljubljana (SCCA-Ljubljana) i urednica portala Artservis, jednog od partnera portala SEEcult.org i člana neformalne mreže portala za kulturu jugoistočne Evrope inSEEcp.net
Izložba će biti otvorena do 21. februara.
Sajt prostora Open Space je www.openspace-zkp.org
(SEEcult.org)
