Rodne uloge u istočnoj Evropi
Reprezentativna izložba “Gender Check”, posvećena rodnim ulogama u istočnoj Evropi proteklih pedesetak godina, biće otvorena 12. novembra u MUMOK-u u Beču, a predstavlja radove više od 200 umetnika, među kojima su i Marina Abramović, Tanja Ostojić, Sanja Iveković, Tomislav Gotovac, Tadej Pogačar, Duba Sambolec, Šejla Kamerić...
Reprezentativna izložba “Gender Check”, posvećena rodnim ulogama u istočnoj Evropi proteklih pedesetak godina, biće otvorena 12. novembra u MUMOK-u u Beču, a predstavlja radove više od 200 umetnika, među kojima su i Marina Abramović, Tanja Ostojić, Sanja Iveković, Tomislav Gotovac, Tadej Pogačar, Duba Sambolec, Šejla Kamerić...
To je prva sveobuhvatna prezentacija umetničkih dela iz Istočne Evrope od 60-ih godina prošlog veka do danas koja je posvećena temi rodnih uloga, a povodom 20 godina od pada Berlinskog zida, izbor od više od 400 radova, među kojima su slike, skulpture, instalacije, fotografije, posteri, filmovi i video-zapisi, sačinila je sa timom eksperata iz 24 zemlje kustoškinja Bojana Pejić iz Beograda, koja živi i radi u Berlinu.
Izložba "Gender Check - Femininost i maskulinost u istočnoevropskoj umetnosti”, koju je inicirala i podržala Fondacija Erste, svedoči o specifičnom uzajamnom odnosu između umetnosti i istorije, kako sa stanovišta hronološkog, tako i sa stanovišta tematskog pristupa - sledeći promene u predstavljanju muškog i ženskog uzora u umetnosti, posebno s obzirom na to da se razvijaju u različitim društveno-političkim uslovima.
Izložba tako svedoči o specifičnom uzajamnom odnosu umetnosti i istorije, kako sa stanovišta hronološkog, tako i sa stanovišta tematskog pristupa.
Prema navodima u katalogu, sve negde do 60-ih godina 20. veka dominantne figure u umetnosti socrealističke tradicije bile su herojske radnice i radnici. Država je propagirala program "bespolnog društva" koji je trebalo da preobrazi stvarnost, ali je nezvanična umetnost tog doba taj program dočekivala ironijom i demaskirala ga.
Posle perioda kolektivističke estetike utopijske države, na lokalnom nivou bilo je mogućno otkriti različite individualističke i otvorenije tendencije koje su nailazile na neprijateljski odgovor, stvarale nezavisne prostore nonkomformističke umetnosti.
Počev od 70-ih godina 20. veka počinje preispitivanje ideala femininosti i maskuliniteta i izvan propagandističkih klišea prošlosti: autoportreti i predstave tela i subjektiviteta počinju da nagoveštavaju novootkriveno samopouzdanje koje je isto tako izraženo i u otvoreno prikazanoj seksualnosti koja dovodi u pitanje heteroseksualne standarde i herojske ideale maskulinosti.
Čak su i u stvaranju mnogih apstraktnih dela korišćeni antropomorfni oblici i ta su dela takođe poslužila da se ukaže na pitanje društvenog odnosa među polovima.
Emancipacija u odnosu na uzore razvijala se uporedo sa emancipacijom u odnosu na tradicionalna izražajna sredstva, pa su dobijali na značaju novi mediji i nove umetničke forme poput fotografije, filma, videa i performansa.
U isto vreme sve je veći broj umetnica koje stiču afirmaciju.
Kada je 1989. pao Berlinski zid i kad su se urušili socijalistički režimi, došlo je do suočavanja s novim izazovima u vidu rastućeg nacionalizma i neoliberalnih uticaja sa Zapada.
Novoizvojevane slobode stigle su uporedo sa neokonzervativnim ograničenjem uloga koje je uskoro i samo postalo tema umetničkih dela.
U kontekstu feminističke teorije izražena je kritika šovinističkih, militarističkih, mizoginih i ksenofobičnih ideologija. Počelo je da se otvara pitanje homoseksualnosti. Na udaru su se našli klišei o materinstvu i tradicionalnim, religijom inspirisanim idealima femininosti i patrijarhalne strukture moći.
Da bi se naglasio politički i radni značaj ženskog identiteta sve su češće aluzije na istorijske alegorije femininosti.
Najviše umetnika učestvuje iz Poljske - gotovo 30, a jače su zastupljene i Mađarska, Litvanija, Nemačka, Hrvatska, Srbija i Slovenija.
Sa prostora bivše Jugoslavije zastupljeni su Gordana Anđelić-Galić, Jusuf Hadžifejzović, Šejla Kamerić, Ismet Mujezinović Ismet i Damir Nikšić iz BiH, kao i 11 hrvatskih umetnika - Vlasta Delimar, Vera Fischer (1925-2009), Tomislav Gotovac, Igor Grubić, Sanja Iveković, Željko Jerman (1949-2006), Stjepan Lahovsky (1902-1989), Vlado Martek, Sven Stilinović, Slaven Tolj i Mio Vesović.
Iz Srbije učestvuje deset umetnika - Marina Abramović, Katalin Ladik, Goranka Matić, Tanja Ostojić, Neša Paripović, Zora Petrović (1894-1962), Nadežda Prvulović, Jelena Radić, Dragoljub Raša Todosijević i Milica Tomić, dok kosovsku umetničku scenu predstavljaju Sokol Beqiri, Merita Harxhi Koci, Dren Maliqi, Muslim Mulliqi (1934-1998), Nurhan Qehaja i Erzen Shkololli.
Iz Slovenije su odabrani Marina Gržinić i Aina Šmid, Metka Krašovec, Lojze Logar, Živko Marušič, OHO grupa, Tadej Pogačar, Duba Sambolec, Gabrijel Stupica (1913-1990), Zora Stančič, Marko Šuštaršič (1927-1976), Petra Varl i Janja Žvegelj.
Makedoniju predstavljaju Violeta Čapovska, Iskra Dimitrova, Aneta Svetieva, Ana Temkova i Žaneta Vangeli, a iz Crne Gore učestvuju Ozana Brković, Milija Pavićević i Jelena Tomašević.
Na izložbi učestvuju i umetnici iz Albanije, Jermenije, Belorusije, Bosne i Hercegovine, Bugarske, Češke, Estonije, Gruzije, zatim sa Kosova, koje je posebno izdvojeno, Letonije, Makedonije, Moldavije, Crne Gore, Rumunije, Slovačke i Ukrajine.
Među njima su i Anri Sala, Anita Arakelyan, Anna Koushar, Alla Georgieva, Běla Kolářová, Veronika Bromová, Mare Tralla, Cornelia Schleime, Fritz Skade, Emese Benczúr, Orshi Drozdik, Tibor Hajas, Aija Zarina, Zenta Dzividzinska, Egle Rakauskaite, Sofija Veiveryté, Zaneta Vangeli, Valentina Rusuzz Ciobanu, Wojciech Fangor, Katarzyna Kobro, Katarzyna Kozyra, Alexandra Croitoru, Ion Grigorescu, Lia Perjovschi, Anna Alchuck, Oleg Kulik, Vladislav Mamyshev-Monroe, Anetta Mona Chisa/Lucia Tkacova, Jana Želibská, Arsen Savadov & Oleksandr Kharchenko, Boris Mikhailov i mnogi drugi.
U okviru izložbe, 13. i 14. novembra u MUMOK-u biće održan simpozijum "Čitanje roda. Umetnost, moć i politika predstavljanja u Istočnoj Evropi", na kojem će biti reči o ulozi feminističkih teorija u Istočnoj Evropi u odnosu na zapadni kontekst, značaju transrodnih pozicija, kao i o novoj definiciji i reviziji kanonskih ideala roda.
Teme u okviru simpozijuma su “Can Feminism Speak East?”, “Fuck Your Gender” - kao referenca na slogan queer pokreta 1993. godine, te “Subverting Canons”.
Izložbu prati i katalog na 350 strana sa esejima čiji su autori Edit András, Keti Chukrov, Branislav Dimitrijević, Katrin Kivimaa, Izabela Kowalczyk, Suzana Milevska, Martina Pachmanová, Bojana Pejić, Piotr Piotrowski, Zora Rusinova, Hedwig Saxenhuber i Georg Schöllhammer.
Katalog ima verzije na engleskom i nemačkom jeziku, a košta oko 35 evra.
Izložba “Gender Check” biće otvorena do 14. februara 2010. godine na čak četiri sprata MUMOK-a.
Sajt izložbe je www.gender-check.at, MUMOK-a www.mumok.at, a Fondacije Erste www.erstestiftung.org
(SEEcult.org)
