Septembar u Kinoteci

Jugoslovenska kinoteka započinje novu sezonu podsećanjem na velike srpske pobede i proslave od pre jednog veka, a tokom septembra nudi publici i filmove slavne Marlen Ditrih (Marlene Dietrich) i doajena domaćeg glumišta Mije Aleksića, omaže Đuzepeu Verdiju (Giuseppe Verdi) i Rihardu Vagneru (Richard Wagner), te Festival indijskog filma, Dane evropske baštine i tradicionalni “BITEF na filmu”, uz desetak programa posvećenih nekim od velikana filmske umetnosti koji su nedavno preminuli.

Nova sezona Kinoteke svečano će biti otvorena 2. septembra u zgradi u Uzun Mirkovoj filmovima “Povratak srpskih pobednika i osvećenje i otkrivanje Karađorđevog spomenika na Kalemegdanu 11. avgusta 1913. godine”, kao i filmom “Proslava 1600-godišnjice Milanskog edikta u Nišu 1913. godine”.

Reč je o materijalu koji snimljen na beogradskom dočeku jedinica elitne Prve armije posle junaštva u dva Balkanska rata, a uz strane snimatelje, prvi domaći filmski snimatelj Slavko Jovanović ostavio je budućim pokolenjima najlepši kadar rane srpske kinematografije - snimak Knez Mihailove ulice od njenog kraja do početka, zabeležen iz automobila u pokretu. Zahvaljujući materijalima sa te velike proslave, koji su pronađeni u Filmskom arhivu u Beču i u Arhivu Jugoslovenske kinoteke, kao i filmskim materijalima Đoke Bogdanovića dobijenim 20 godina nakon restauracije u Ruskoj kinoteci, kompletiran je film od 36 minuta sa svim najvažnijim momenti tog velikog dešavanja.

Drugi biser rane srpske kinematografije, koji će biti prikazan na otvaranju nove sezone Jugoslovenske kinoteke, odnosi se na proslavu 16 vekova Milanskog edikta krajem decembra 1913. u Nišu.

Kinoteka još čeka upotrebnu dozvolu za zgradu u Uzun Mirkovoj, pa će to zdanje još neko vreme služiti samo za specijalne prilike.

Septembarski program stoga se nastavlja u Kinotekinoj dvorani u Kosovskoj, koja je tokom proteklog leta renovirana, a počinje omažem Vagneru, odnosno filmovima „Gospodar prstenova: Družina prstena“ (2001) Pitera Džeksona (Peter Jackson), “Ratovi zvezda” (1977) Džordža Lukasa (George Lucas) i “Apokalipsa sada” (1979) Frensisa Forda Kopole (Francis Ford Coppola).

In memoriam program, kojim Kinoteka podseća na dela nedavno preminulih autora, glumaca i drugih filmskih poslenika, počinje 4. septembra posvetom američkoj glumici Dini Darbin (Deanna Durbin, (1921-2013), odnosno filmovima “Njena prva ljubav” (1939), “Prolećna parada” (1940) i “Večna Eva” (1941) Henrija Kostera (Henry).

Kinoteka će podsetiti narednih dana i na glumce Džejmsa Gandolfinija (1961-2013) i Denisa Farinu (Dennis, 1944-2013), kao i na slavnu Ester Vilijams (Esther Williams, 1921-2013), zaključno sa čuvenim filmom “Bal na vodi” (1944) Džordža Sidnija (George Sidney).

Biće prikazana i tri filma pisca i scenariste Ričarda Matesona (Richard Matheson, 1926-2013), kao i reditelja Brajana Forbsa (Bryan Forbes, 1926-2013) “Zazviždi niz vetar” (1962), “Seansa u vlažno poslepodne” (1964) i “Prljavi posao” (1965).

Posebno će biti odata i počast ruskim rediteljima Alekseju Balabanovu (1959-2013) i Petru Todorovskom (1925-2013).

Iz opusa kultnog Balabanova biće prikazani filmovi “Trofim” (1995), “O monstrumima i ljudima” (1998), “Brat 1” (1997) i “Brat 2” (2000), “Morfijum” (2008), “Rat” (2002) i “Kargo 200” (2007). Iz opusa Todorovskog biće prikazani sovjetski filmovi “Nikada više” (1962), “Voljena žena mehaničara Gavrilova” (1981) i “Ratna romansa” (1983).

Kinoteka će odati posebnu počast i velikom istoričaru filma Dejanu Kosanoviću (1930-2013) - ostvarenjima za koja je on napisao scenario i potpisao režiju, kao i onima u kojima je gostovao ili bio pomoćnik režije.

U okviru in memoriam programa, Kinoteka će podsetiti i na američkog glumca Džima Kelija (Jim Kelly, 1946-2013), kao i na filmskog kompozitora Reja Manzareka (Ray, 1939-2013) i Ivu Laurenčića (1947-2013), jednog od pionira marketinga u regionu bivše Jugoslavije, koji je bio i istaknuti filmski i televizijski autor.

Poseban ciklus pripremljen je od 12. do 15. septembra u čast dive svetskog filma Marlen Ditrih, a biće prikazani filmovi “Obeščašćena” (1931), “Maroko” (1930), “Šangaj ekspres” (1932), “Plavi anđeo” (1930) i “Plavokosa venera” (1932) Jozefa fon Šternberga (Josef von Sternberg), “Bagdadski lopov” (1944) Viljema Diterlea (William Dieterle), “Pesma nad pesmama” (1933) Rubena mamulijana (Rouben Mamoulian), “Lepotica iz Nju Orleansa” (1941) Renea Klera (Clair), “Anđeo” (1937) Ernsta Lubiča (Lubitsch) i “Dodir zla” (1958) Orsona Velsa (Welles).

Festival indijskog filma, tradicionalna manifestacija koja je plod saradnje sa ambasadom Indije, biće održan od 17. do 22. septembra, a svečano će početi u novoj zgradi Kinoteke u Uzun Mirkovoj filmom “Kiša” (1949) Radža Kapura (Raj Kapoor).

U čast stogodišnjice indijske kinematografije, u nastavku ciklusa u bioskopu u Kosovskoj biće prikazani filmovi koji su uglavnom nastali poslednjih desetak godina, a režirali su ih Subaš Gai (Subhash Ghai), Ašutoš Govariker (Ashutosh Gowariker), Čandra Prakaš (Chandra Prakash), R. Balki (R. Balki), Radžkumar Hirani (Rajkumar), Pradip Sakar (Pradeep) i Ravi Čopra (Ravi Chopra).

Omaž program posvećen Verdiju, povodom 200 godina rođenja tog slavnog kompozitora, obuhvata filmove “Fickaraldo” (1982) Vernera Hercoga (Werner Herzog), sa Klausom Kinskim i Klaudijom Kardinale (Claudia Cardinale), “Đuzepe Verdi” (1953) Rafaela Mataraca (Raffaello Mataražo) i “Leopard” (1963), u kojem ponovo igra Klaudija Kardinale, a partner joj je Bert Lankaster (Burt Lancaster).

Dva veka od rođenja Verdija i Vagnera biće obeleženo i u Studiju za elektronske medije “Dr Vlada Petrić” od 11. do 13. septembra - video zapisom izvođenja Verdijevog “Bala pod maskama” u Metropoliten operi 1991. godine, pod vođstvom dirigenta Džemsa Levina (James Levine), odnosno “Parsifalom” (1992) Harija Kupfera (Harry Kupfer), pod dirigentskim vođstvom Danijela Barenbojma (Daniel Barenboim).

U Kinoteci će 24. septembra biti održan i deo programa u okviru Dana evropske baštine, posvećenog ove godine industrijskom nasleđu i njegovoj zaštiti i revitalizaciji.

U okviru 47. BITEF-a, u Kinoteci će od 25. do 27. septembra biti održan prateći filmski program, nazvan festivalskim sloganom “Teško je biti” i filmom “Povratak razuma” (1923) Mana Reja (Man Ray).

Za sam kraj septembra Kinoteka je najavila i proslavu 90. rođendana legendarnog Mije Aleksića, u čiju će čast prikazati jugoslovenske filmove “Drug predsednik centrafor” (1960) Žorža Skrigina, “Dr” (1962) Sofije Soje Jovanović, “Leto je krivo za sve” (1961) Mladomira Puriše Đorđevića, “Nema malih bogova” (1961) Radivoja Lole Đukića, “Čovek iz hrastove šume” (1964) Miodraga Miće Popovića, “Bokseri idu u raj” (1967) Branka Ćelovića, kao i francusko-jugoslovenski “Biće skoro propast sveta, nek propadne nije šteta” 1968) Aleksandra Saše Petrovića, u kojem je igrala i Ani Žirardo (Annie Girardot), te kultni “Maratonci trče počasni krug” (1982) Slobodana Šijana i “Tango argentino” (1992) Gorana Paskaljevića.

Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)