Sira, vrhnja, sira, vrhnja...
Hrvatska umetnica Kristina Leko podelila je sa grupom proizvođačica mleka sto sireva i sto merica drugih mlečnih proizvoda beskućnicima u prihvatilištu Crvenog krsta u Velikoj Kosnici, povodom ulaska Hrvatske u Evropsku unije. Tom akcijom ukazano je na posledice privredne krize i pokazano kako elementarna ljudska solidarnost ne sme biti zaboravljena na uštrb velikih reči o svetloj budućnosti.
Akcija “Sira,vrhnja, sira, vrhnja... Vive le fromage au lait cru!”, izvedena 30. juna, simboličan je čin obeležavanja ulaska Hrvatske u EU, te realistično propitivanje šta Hrvatskoj donosi nova politička, društvena i ekonomska promena. Akcijom se izražava i nada da će te promene pozitivno delovati na politički i ekonomski život, te očuvati kulturni identitet lokalnih zajednica i hrvatskog društva u celini.
“Sir i vrhnje” projekat je Kristine Leko započet 2002. godine u saradnji sa udruženjem [BLOK] – kao inicijativa za zaštitu zagrebačkih mlekarki i njihovog običaja proizvodnje i prodaje sira i pavlake kao izvornog proizvoda kontinentalne Hrvatske u trenutku otvaranja pregovora o ulasku u EU.
Tokom 2002/2003. godine realizovano je opsežno istraživanje, niz akcija u javnom prostoru, izložba u Galeriji PM, te manja medijska kampanja. U nameri da podstakne javnu diskusiju o problemu, pokrenut je i sajt s bazom podataka i ličnim stranicama mlekarki sa šest zagrebačkih pijaca, te sa bogatom statistikom o životu i radu više od 450 intervjuisanih mlekarki. U nameri da se utiče na stvaranje administrativnih i političkih odluka u vezi sa daljim opstankom mlekarki, organizovan je i okrugli sto “Mogu li zagrebačke mlekarke ući u EU”.
Projekat je imao znatan odjek u političkim krugovima: neki su političari kopirali umetničke akcije, dok su drugi koristili temu u dnevno-političke svrhe. Tematskom orijentacijom kao i umetničkom strategijom, projekat je jedinstven na hrvatskoj savremenoj umetničkoj sceni i uticao je kako na položaj samih mlekarki, tako i na umetničku produkciju mlađih generacija, a dobio je i niz nagrada, saopštio je zagrebački Muzej savremene umetnosti.
Pre deset godina govorilo se da proizvođačice mleka neće smeti da prodaju sir i pavlaku na pijacama kada Hrvatska uđe u EU. U međuvremenu je taj problem riješen, mlekarke su, zahvaljujući umetničkom projektu “Sir i vrhnje”, dobile hladnjake i ušle u Evropu. Mlađe nastavljaju da rade, iako njihov ukupan broj ipak opada, kao i broj njihovih kupaca.
(SEEcult.org)
