Vehabizam i kao pomodnost
Film “Na putu” sarajevske rediteljke Jasmile Žbanić, ljubavna priča koja nudi pogled i na vehabizam u posleratnom društvu u tranziciji, premijerno je prikazan 7. novembra u Beogradu na “Slobodnoj zoni”, posle učešća na niz svetskih festivala, a fenomen pojave vehabija i ekstremnih verskih grupa uopšte pokušali su da približe gledaocima u razgovoru posle projekcije glumci Leon Lučev iz Hrvatske i Mirjana Karanović iz Srbije.
Film “Na putu” sarajevske rediteljke Jasmile Žbanić, ljubavna priča koja nudi pogled i na vehabizam u posleratnom društvu u tranziciji, premijerno je prikazan 7. novembra u Beogradu na “Slobodnoj zoni”, posle učešća na niz svetskih festivala, a fenomen pojave vehabija i ekstremnih verskih grupa uopšte pokušali su da približe gledaocima u razgovoru posle projekcije glumci Leon Lučev iz Hrvatske i Mirjana Karanović iz Srbije.
Film “Na putu”, čija je svetska premijera bila u takmičarskom programu ovogodišnjeg Berlinala, pokazuje dramatičan sukob ekstremnog islama i sekularnog modernizma, a Lučev igra jednu od glavnih uloga - kontrolora leta pod privremenom suspenzijom zbog alkoholizma, koji sreće druga iz rata, sada jednog od glavnih vehabija. Priključuje se vehabijama otkrivši u sebi veru i duhovni mir u njihovom ekstremno verskom načinu života, uveren da tako može da postane “bolji čovek”.
Njegova životna saputnica, stjuardesa Luna, koju igra Zrinka Cvitešić, preneražena je njegovim novim stavovima, posle dvogodišnjeg zajedničkog života i pokušaja da naprave dete, isto koliko i prizorima koje je videla prilikom jedne posete vehabijskom kampu. Ona ne razume predanost veri, između ostalog i zato što su joj roditelji ubijeni na kućnom pragu u Bijeljini, iz koje je izbegla potom u Sarajevo.
Prikazujući mladi par koji prolazi kroz duboke emotivne transformacije - od zaljubljenosti do otuđenja i nepoznavanja, Žbanićeva je pokušala da iz ženskog ugla istraži koliko je ljubav imuna na ideologiju i da li su u ljubavi uopšte mogući autoriteti poput Boga.
Vehabije su predstavljene u filmu kao ekstremni vernici, koji se ne rukuju sa ženama, ne piju, ne puše, odvojeno se mole u džamiji od žena, sklapaju šerijatske brakove pored zvaničnog... Njihove žene su pod nikabom, a glavnoj junakinji u filmu, izgledaju kao nindže.
Osim par pretpostavki Lunine prijateljice da je vehabijski kamp zapravo leglo terorista, samo još jedna rečenica ih povezuje sa eventualnim nasiljem - navodi jednog od njih da su im potrebni dobri vojnici - zarad mira u Bosni. Vehabijski kamp prikazan je kao svojevrsna komuna na Jablaničkom jezeru koja funkcioniše po sopstvenim pravilima, odsečena od savremenog sveta i lišena mogućnosti komunikacije sa njim, pa čak ne postoji ni signal za mobilni telefon.
Mirjana Karanović, koja igra ženu jednog od glavnih vahabija, koji ju je prihvatio kao udovicu sa troje dece nakon pogibije muža u ratu, rekla je da je zarad filma upoznala mnoge od tih žena i da je pokušala da ih razume, iako lično predstavlja suštu suprotnost od njih.
Burnu reakciju dela publike izazvala je kada je rekla da vehabizam vidi kao svojevrsnu pomodnost, uporedivši ga sa poklonicima panka 80-ih, koji su, kako je rekla, nosili zihernadle i fabrali kosu u zeleno. Deo publike na to je reagovao ocenama da je takvo poređenje površno i neosnovano.
Karanovićeva je vehabizam uporedila i sa drugim oblicima ekstremnih verskih ubeđenja, pominjući i “pravoslavne vehabije”, a na osnovu razgovora sa ženama vehabija, stekla je utisak da, u današnjem svetu bez istinske duhovnosti, mnoge od njih, koje često već u dvadesetak godina imaju po nekoliko dece, pre svega žele da obezbede sebi svojevrsnu sigurnost i zaštitu. To im pruža uverenje da ih suprug neće napustiti, jer mu vera to zabranjuje.
Lučev je rekao i da vehabijski kamp na Jablaničnom jezeru više ne postoji, te da je stecište vehabizma zapravo džamija u centru Sarajeva - svojevrsna ambasada Saudijske Arabije, čije je delovanje država tolerisala.
Jasmila Žbanić je filmom “Na putu” zapravo prva javno progovorila o tome, rekao je Lučev.
I Lučev je uporedio vehabizam sa drugim oblicima ekstremnih pripadnosti, uključujući i poistovećivanje zaposlenih sa korporacijama u kojima rade.
Prema njegovim rečima, današnja demokratija zapravo je robovlasničko društvo, u kojem čovek ne robuje više čoveku, već bankama i kreditima. Vehabijski kamp, koji funkcioniše po sopstvenim pravilima, izgleda stoga pojedincima svojevrsno utočište od stega današnjeg društva.
Žbanićeva je, inače, dobijala i pretnje posle filma “Na putu”, iako je, kako je izjavljivala, pre svega želela da snimi ljubavnu priču u kojoj se religijski motiv pojavljuje u pozadini, pri čemu to nisu morale biti vehabije, već bilo koja verska grupa.
Uoči filma “Na putu”, premijerno je prikazan i domaći film “Nevidljive” 17-godišnjeg Nikole Polića iz Loznice, polaznika kampa “Slobodna zona Junior”, koji je takođe odgovarao na brojna pitanja publike o tom svom prvencu o seksualnim radnicama koje su na margini društva.
Polić je kao jednu od poruka svog filma naveo da je svaki posao dobar i da se čovek/žena ne može procenjivati na osnovu toga čime se bavi, već na osnovu same ličnosti.
Filmove Slobodne zone za protekla tri dana pogledalo je u Dvorani Kulturnog centra Beograda i Muzeju Jugoslovenske kinoteke više od 3.250 posetilaca.
Program se nastavlja 8. novembra u DKC-u reprizama filmova “Medalja časti” Kalin Petera Necera i “Draga” Lija Danijelsa, kao i premijerama filma o ilegalnoj muzičkoj sceni u Iranu “Niko ne zna za persijske mačke” (B. Gobadi) i “Kapitalizam, naša proverena formula” (A. Solomon).
U Muzeju Jugoslovenske kinoteke biće repriziran Polićev film “Nevidljive”, kao i “Svet po Ionu B” (A. Nanau) o beskućiniku koji je postao međunarodno priznat umetnik pop arta.
Premijerno u Kinoteci biće prikazan film “Cargo: Izgubljeno - nađeno” Biljane Tutorov o turneji Darka Rundeka i njegovog Cargo orkestra po bivšoj Jugoslaviji, te “Odavde do večnosti” Majkla Medsena” koji otkriva tajnu sakrivenu u utrobi zemlje - mreže tunela za skladištenje nuklearnog otpada u Onkalu, čija je izgradnja počela u 20. a biće završena u 22. veku.
Publika šeste Slobodne zone ima priliku da odgleda do 10. novembra ukupno 26 filmova.
Pored nagrade publike, koju Slobodna zona dodeljuje svake godine u vidu otkupljivanja televizijskih prava za pobednički film, biće dodeljena i nagrada za publiku - najbolji kratki prikaz jednog filma sa Slobodne zone biće nagrađen laptopom.
Karte za “Slobodnu zonu” u prodaji su na blagajnama DKC-a i Kinoteke, a koštaju 200 dinara.
Sajt “Slobodne zone” je www.freezonebelgrade.org, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
