Gender Check i u Varšavi
Izložba “Gender Check - Femininost i maskulinost u istočnoevropskoj umetnosti”, prvi sveobuhvatni prikaz umetničkih dela iz Istočne Evrope posvećenih temi rodnih uloga od 60-ih godina prošlog veka do danas, privukla je u bečkom Muzeju savremene umetnosi (MUMOK) oko 60.000 posetilaca, a u martu će biti otvorena u galeriji “Zaketa” u Varšavi.
Izložba “Gender Check - Femininost i maskulinost u istočnoevropskoj umetnosti”, prvi sveobuhvatni prikaz umetničkih dela iz Istočne Evrope posvećenih temi rodnih uloga od 60-ih godina prošlog veka do danas, privukla je u bečkom Muzeju savremene umetnosi (MUMOK) oko 60.000 posetilaca, a u martu će biti otvorena u galeriji “Zaketa” u Varšavi.
Na inicijativu i uz podršku Fondacija ERSTE, izložba “Gender Check” okupila je tim eksperata iz 24 zemlje, na čelu sa kustoskinjom Bojanom Pejić, a posetioci su imali priliku od sredine novembra da na čak četiri sprata MUMOK-a vide dela više od 200 umetnika, među kojima su i Marina Abramović, Tanja Ostojić, Dragoljub Raša Todosijević, Milica Tomić, Sanja Iveković, Tomislav Gotovac, Tadej Pogačar, Duba Sambolec, Šejla Kamerić...
Posle MUMOK-a, izložba se seli u Varšavu, gde će biti otvorena 19. marta, najavila je Fondacija ERSTE.
Sledeći promene u predstavljanju muškog i ženskog uzora u umetnosti - posebno s obzirom na to da se razvijaju u različitim društveno-političkim uslovima, izložba svedoči o specifičnom uzajamnom odnosu umetnosti i istorije, kako sa stanovišta hronološkog, tako i sa stanovišta tematskog pristupa.
Povodom zatvaranja u MUMOK-u, glavni kustos i zamenik direktora tog muzeja Rajner Fuks izjavio je da je izložba “Gender Check” ostavila “novi trag na mapi istorije umetnosti”.
“Bez preterivanja, može se reći da je ovaj projekat uspeo da ispravi dosadašnje shvatanje pitanja rodnih odnosa u istoriji umetnosti”, istakao je fuks, dodajući da je izložba “Gender Check” uspela prvi put da okupi umetnička dela na temu roda iz srednje i istočne Evrope, što ih čini uporedivim sa istovetnom temom u međunarodnom kontekstu.
Direktorka programa “Kultura” u ERSTE Fondaciji Kristina Bohler, izjavila je da je izložba, osim posete od oko 60.000 ljudi, imala dobar ođek i u medijima u regionu srednje i istočne Evrope.
Izbor od više od 400 radova, među kojima su slike, skulpture, instalacije, fotografije, posteri, filmovi i video-zapisi, sačinila je u saradnji sa ekspertskim timom iz 24 zemlje kustoskinja Bojana Pejić iz Beograda, koja živi i radi u Berlinu, u saradn
Prema navodima u katalogu, sve negde do 60-ih godina 20. veka dominantne figure u umetnosti socrealističke tradicije bile su herojske radnice i radnici. Država je propagirala program "bespolnog društva" koji je trebalo da preobrazi stvarnost, ali je nezvanična umetnost tog doba taj program dočekivala ironijom i demaskirala ga.
Posle perioda kolektivističke estetike utopijske države, na lokalnom nivou bilo je mogućno otkriti različite individualističke i otvorenije tendencije koje su nailazile na neprijateljski odgovor, stvarale nezavisne prostore nonkomformističke umetnosti.
Počev od 70-ih godina 20. veka počinje preispitivanje ideala femininosti i maskuliniteta i izvan propagandističkih klišea prošlosti: autoportreti i predstave tela i subjektiviteta počinju da nagoveštavaju novootkriveno samopouzdanje koje je isto tako izraženo i u otvoreno prikazanoj seksualnosti koja dovodi u pitanje heteroseksualne standarde i herojske ideale maskulinosti.
Čak su i u stvaranju mnogih apstraktnih dela korišćeni antropomorfni oblici i ta su dela takođe poslužila da se ukaže na pitanje društvenog odnosa među polovima.
Emancipacija u odnosu na uzore razvijala se uporedo sa emancipacijom u odnosu na tradicionalna izražajna sredstva, pa su dobijali na značaju novi mediji i nove umetničke forme poput fotografije, filma, videa i performansa.
U isto vreme sve je veći broj umetnica koje stiču afirmaciju.
Kada je 1989. pao Berlinski zid i kad su se urušili socijalistički režimi, došlo je do suočavanja s novim izazovima u vidu rastućeg nacionalizma i neoliberalnih uticaja sa Zapada.
Novoizvojevane slobode stigle su uporedo sa neokonzervativnim ograničenjem uloga koje je uskoro i samo postalo tema umetničkih dela.
U kontekstu feminističke teorije izražena je kritika šovinističkih, militarističkih, mizoginih i ksenofobičnih ideologija. Počelo je da se otvara pitanje homoseksualnosti. Na udaru su se našli klišei o materinstvu i tradicionalnim, religijom inspirisanim idealima femininosti i patrijarhalne strukture moći.
Da bi se naglasio politički i radni značaj ženskog identiteta sve su češće aluzije na istorijske alegorije femininosti.
Najviše umetnika učestvuje iz Poljske - gotovo 30, a jače su zastupljene i Mađarska, Litvanija, Nemačka, Hrvatska, Srbija i Slovenija.
S prostora bivše Jugoslavije zastupljeni su Gordana Anđelić-Galić, Jusuf Hadžifejzović, Šejla Kamerić, Ismet Mujezinović i Damir Nikšić iz BiH, kao i 11 hrvatskih umetnika - Vlasta Delimar, Vera Fisćer (1925-2009), Tomislav Gotovac, Igor Grubić, Sanja Iveković, Željko Jerman (1949-2006), Stjepan Lahovsky (1902-1989), Vlado Martek, Sven Stilinović, Slaven Tolj i Mio Vesović.
Iz Srbije učestvuje deset umetnika - Marina Abramović, Katalin Ladik, Goranka Matić, Tanja Ostojić, Neša Paripović, Zora Petrović (1894-1962), Nadežda Prvulović, Jelena Radić, Dragoljub Raša Todosijević i Milica Tomić, dok kosovsku umetničku scenu predstavljaju Sokol Beqiri, Merita Harxhi Koci, Dren Maliqi, Muslim Mulliqi (1934-1998), Nurhan Qehaja i Erzen Shkololli.
Iz Slovenije su odabrani Marina Gržinić i Aina Šmid, Metka Krašovec, Lojze Logar, Živko Marušič, OHO grupa, Tadej Pogačar, Duba Sambolec, Gabrijel Stupica (1913-1990), Zora Stančič, Marko Šuštaršič (1927-1976), Petra Varl i Janja Žvegelj, iz Makedonije Violeta Čapovska, Iskra Dimitrova, Aneta Svetieva, Ana Temkova i Žaneta Vangeli, a iz Crne Gore učestvuju Ozana Brković, Milija Pavićević i Jelena Tomašević.
Na izložbi učestvuju i umetnici iz Albanije, Jermenije, Belorusije, Bosne i Hercegovine, Bugarske, Češke, Estonije, Gruzije, zatim sa Kosova, koje je posebno izdvojeno, Letonije, Makedonije, Moldavije, Crne Gore, Rumunije, Slovačke i Ukrajine.
Među njima su i Anri Sala, Anita Arakelyan, Anna Koushar, Alla Georgieva, Běla Kolářová, Veronika Bromová, Mare Tralla, Cornelia Schleime, Fritz Skade, Emese Benczúr, Orshi Drozdik, Tibor Hajas, Aija Zarina, Zenta Dzividzinska, Egle Rakauskaite, Sofija Veiveryté, Zaneta Vangeli, Valentina Rusuzz Ciobanu, Wojciech Fangor, Katarzyna Kobro, Katarzyna Kozyra, Alexandra Croitoru, Ion Grigorescu, Lia Perjovschi, Anna Alchuck, Oleg Kulik, Vladislav Mamyshev-Monroe, Anetta Mona Chisa/Lucia Tkacova, Jana Želibská, Arsen Savadov & Oleksandr Kharchenko, Boris Mikhailov i mnogi drugi.
U okviru izložbe, u MUMOK-u je održan i simpozijum "Čitanje roda. Umetnost, moć i politika predstavljanja u Istočnoj Evropi", posvećen ulozi feminističkih teorija u Istočnoj Evropi u odnosu na zapadni kontekst, značaju transrodnih pozicija, kao i o novoj definiciji i reviziji kanonskih ideala roda.
Izložbu prati i katalog na 350 strana sa esejima čiji su autori Edit András, Keti Chukrov, Branislav Dimitrijević, Katrin Kivimaa, Izabela Kowalczyk, Suzana Milevska, Martina Pachmanová, Bojana Pejić, Piotr Piotrowski, Zora Rusinova, Hedwig Saxenhuber i Georg Schöllhammer.
Sajt izložbe je www.gender-check.at, MUMOK-a www.mumok.at, a Fondacije Erste www.erstestiftung.org
(SEEcult.org)
