Tajne odisejevskih pustolovina
Tokom deset godina Smotre arheološkog filma u beogradskom Narodnom muzeju prikazano je ukupno 219 ostvarenja, koja su privukla pažnju gotovo 60.000 posetilaca, a od 2004. izbor iz tog programa predstavljan je i publici iz više gradova širom Srbije, u saradnji sa lokalnim muzejima. Nakon Beograda, arheolosske filmove desete Smotre videche od 22. do 29. aprila i novosadska publika.
Tokom deset godina Smotre arheološkog filma u beogradskom Narodnom muzeju prikazano je ukupno 219 ostvarenja, koja su privukla pažnju gotovo 60.000 posetilaca, a od 2004. izbor iz tog programa predstavljan je i publici iz više gradova širom Srbije, u saradnji sa lokalnim muzejima. Nakon Beograda, arheolosske filmove desete Smotre videche od 22. do 29. aprila i novosadska publika.
Devetodnevnim programom, čiji je koordinator Ivana Minić, kustos Arheološkog odeljenja, Narodni muzej predstavio je od 9. do 17. marta 25 filmova iz devet zemalja, koji su privukli pažnju brojnih studenata i profesora arheologije, antropologije i etnologije, istorije umetnosti i srodnih naučnih oblasti, kao i svih drugih koje zanimaju stare civilizacije.
Deseta smotra, koju je sveccano otvorio austrijski ambasador u Srbiji Klemens Koja - u ime Austrije kao poccasnog gosta, pocceo je premijerama filmova Petrusa Van der Leta “Putovanje u kolevku Evrope“ (Austrija) i Su Turhana “Troja - istinita priča“ (Nemačka), koja se bave tajnovitim razdobljem iz antičkog doba.
Putovanje kroz evropske mitove otkrilo je novo uzbudljivo poglavlje istorije arheologije i moguću istorijsku i psihološku pozadinu Homerove “Ilijade“ i “Odiseje“.
Areholog Oto Bendorf je 80-ih godina 19. veka preduzeo nekoliko ekspedicija u Likiju, pa je publika mogla da se upozna s tamošnjim veličanstvenim grobnim hramom koji je ukrašen 200 metara dugim frizom sa 600 likova, a danas se nalazi u Austriji.
Film “Troja - istinita pricca” zapis je o “Ratu nad ratovima”, priči o plemenitim junacima koja je zabeležena pre 3.000 godina. Da li je bilo Troje i Trojanskog rata? Naučnici okupljeni oko “Trojanskog projekta” bave se pitanjem da li su postojali Ahil, Hektor, Agamemnon i drugi likovi antologijskih grčkih epova. Nemački arheolozi trude se da odgonetnu zagonetku da li je Hajnrih Šliman bio nadomak rešenja o Troji.
Na jubilarnoj Smotri najzastupljenija je bila Italija, sa šest ostvarenja, od čega su dva crtana filma, posvećenih temama iz arheologije i srodnih oblasti.
To su dokumentarci “Prvi zemljoradnici zapadnih Alpa”, koji dočarava život ljudskih zajednica iz četvrtog milenijuma pre naše ere, “Sveta Severa: između mita i istorijske stvarnosti” o dvorcu koji je jezgro srednjevekovnog gradića u blizini Rima i pokušaju da se iz zaborava prošlosti izvuku crkva i grob mučenice tog imena, “Biseri u nizu”, zasnovan na citatu iz sredine prošlog veka “Ne čine biseri ogrlicu već nit” (Ranučo Bjanki Bandineli) i “Tajna Svetog Nila” o istraživanjima podzemnih hodnika i laguma te opatije u Grotaferi.
Pored filma o Troji, iz Nemačke je prikazan i film “Tajna zmijske boginje”, u kojem jedan kanadski arheolog senzacionalnim otkrićem dovodi u pitanje sve što smo mislili da znamo o istoriji minojske kulture i moramo da se upitamo: nije li ona kreacija i konstrukcija uzavrele mašte i ličnog stava ambicioznog arheologa i vizionara Artura Evansa ili su njega zaveli vešti krivotvoritelji?
Iz Nemaccke su i filmovi “Pestum i Velija - sve teče sve stoji” o značaju Neptunovog hrama u prvom i netaknutom šarmu potpuno uništenog drugog grada - kolonije Starih Grka u Italiji, “Pakistan - tragovi u kamenu” o najvećoj galeriji slika, uz obalu Inda, na steni u svetu: oko 60.000 urezanih crteža, od kojih su neki stari 6000 godina, i “Sfinga. Čovek sa pokrova” - o potrazi za dokazima o postojanju jednog pogrebnog pokrova sa predstavom Isusa.
Tri zemlje učestvovale su sa po tri ostvarenja, pa se Francusa predstavila filmovima “Misterija čarobnice Kis” koji poput nekog krimića prati antropologa Erika Krubezija u procesu naučnog istraživanja identiteta tajanstvene žene - princeze ili šamana u sibirskoj provinciji Jakuziji, “Na granici Kine, tvrđava u pesku” o pokušaju međunarodne ekspedicije da reši zagonetku klimatskih promena na severu pustinje Gobi i dešifruje drevne legende, poput one o gradu Karo Koto, sahranjenom u pesku, što se preobrazilo u pravo putešestvije kroz vreme, i “Gozbe kralja Luerna” - zasnovan na sopstvenim svedočenjima grčkog filozofa Posejdonija.
Španiju su zastupali filmovi autora Marije Luise Ramos “Život u rimskim termama” - virtuelna reprodukcija korišćenja javnih kupatila u Malijanju, koje su bile njihove higijenske blagodeti i u kakvoj su one vezi sa današnjom popularnošću termalnih kupki, i Hose Luisa Gomesa Merina “Rimsko pozorište u Kartagini”, nedavno obnovljenom i pretvorenom u muzej.
Izdvaja se, ipak, film Eduarda Gosala “Federiko Drugi - veza Istoka i zapada” o tome kako Fridrih Drugi Hoenštaufen (1194-1250), nasledni imperator germanskog Svetog rimskog carstva i Normanske kraljevine na Siciliji, obrazovan u izvrsnom multikulturalnom ambijentu Palerma, radi učvršćivanja svoje vlasti sprovodi niz reformi, stvorivši tako jednu centralizovanu državu i za ono doba veoma napredan pravni sistem, uz što podstiče prevode arapskih i klasičnih dela.
Belgija je nastupila filmovima “Poslednji Rimljani”, u kojem se postavlja pitanje šta se dogodilo sa ljudima i gradovima posle propasti Rimskog Carstva, zašto je ono podeljeno na Istočno i Zapadno i šta označava pojam: kasna antika, “Sahara, podneblje i ljudi” o timu naučnika iz osam zemalja koji je tri godine istraživao izgled te pustinje pre nekoliko desetina hiljada godina i danas, i “Patina pustinje” o zabrinjavajućoj izloženosti umetnosti na stenama Sahare vremenskim nepogodama i ljudskom nemaru.
Prikazan je i dugometražni film Kristijana Fraja “Gigantske Bude” (Švajcarska, 2005), ovenčan brojnim nagradama na festivalima u svetu.
To je pravi filmski esej o različitosti kultura, fanatizmu i teroru, ali i pozivu na toliko potrebnu toleranciju i razumevanje, nastao povodom rušenja džinovskih statua Buda u Avganistanu, kao osveta Talibana, šest meseci pre rušenja kula bliznakinja u Njujorku (što sliči na usud i nedalekih spomenika kulture Srbije).
Film Nurdana Arke “Šeik Bedredin iz Simavne” (Turska) bavi se prosvetljenom mudrošću tog otomanskog sufiste, poznatom po isticanju da je važnije saznavati nego verovati, i koji je prkosio predrasudama braneći multikulturalnost, a čije nasleđe se očuvalo u kolektivnom sećanju naroda Balkana i srednjeg Istoka.
Srbija se predstavila filmovima režiserskih tandema Milene Vasić i Romane Vujasinović “Povratak na Vlasac” o najnovijim otkrićima na tom mezolitskom naselju na desnoj obali Dunava u Đerdapu, bliskom kulturi Lepenskog Vira, i Tonija Čerškova i Zorana Radosavljevića “Tajna jedne bazilike” iz ranog srednjeg veka u Krševici, selu južno od Vranja, koje istražuju arheolozi Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša.
Narodni muzej u Beogradu redovno organizuje Smotru arheološkog filma od 1998. godine, kada je u saradnji sa starijim Festivalom u Roveretu, časopisom “Archeolgia Viva” i Italijanskim institutom za kulturu u Beogradu, kod nas po prvi put priredio takvu manifestaciju.
Smotru su tokom proteklih godina podržali Austrijski kulturni forum, Gete institut, Institut Servantes, Kulturni centar Islamske Republike Iran, Ruski dom, Francuski kulturni centar, kao i ambasade Belgije, Bosne i Herecegovine, Bugarske, Velike Britanije, Grčke, Indije, Indonezije, Kipra, SAD, Turske i Švajcarske.
Beograd je time postao jedan od retkih evropskih gradova čija kulturna javnost imala prilike da se upozna sa najnovijim filmskim ostvarenjima iz oblasti arheologije i srodnih naučnih disciplina.
U protekloj deceniji prikazano je ukupno 219 filmova, koji su predstavljali najsavremenije naučne rezultate i imali popularan i zanimljiv pristup kulturnoj baštini.
To je privuklo pažnju i stručnjaka i svih onih koje zanimaju stare civilizacije, pa je filmove videlo oko 58.800 posetilaca (ove godine 4.800), a od 2004. godine izbor iz tog programa predstavlja se i publici iz više gradova širom Srbije, u saradnji sa lokalnim muzejima, kao i u Podgorici. Ove godine interesovanje se pojavio i u Prištini i Banjaluci.
Smotra je organizovana uz uz pomoć Ministarstva kulture Srbije, Sekretarijata za kulturu Skupštine grada Beograda, a posetioci su imali priliku da pogledaju i prigodnu izložbu plakata i programa svih održanih smotri.
Posebnost desete Smotre arheološkog filma bili su završnog dana prikazani crtani filmovi animatora Franka Vivijanija “Srećna porodica Neolitići” i “La Tina: komarac iz ravnice Pontina”, sinhronizovani na srpski jezik, za oko 200 članova Dečjeg - Tin kluba.
Trudom Odeljenja za edukaciju Narodnog muzeja, čiji šef je Elijana Gavrilović, nisu izostali i ustaljeni, takođe besplatni, podnevni matinei na kojima je prikazan izbor od devet filmova, koje su gledali oko 600 učenika TehnoArt škole, Sedme i Dvanaeste beogradske gimnazije, Škole za decu sa oštećenim sluhom “Stefan Dečanski” i osnovnih škola “Radoje Domanović” i “Ivo Andrić”.
Dimitrije Stefanović
